پوکه کپسول گیاهی و ژلاتینی

میکروکپسولاسیون تکنولوژی است که در آن ترکیبات هدف، توسط ترکیبات دیواره پوشش داده می شود تا ذرات میکروکپسول به وجود آید. اين كپسولها مي توانند محتويات خود را با سرعتي كنترل شده و يا در شرايط خاص تعريف شده، آزاد نمايند. در این تکنیک انواع طعم ها، اسانس ها، روغن ها ، آنزیم ها، میکرو ارگانیسم ها و… می توانند توسط ترکیبات بیوپلیمر مانند کربوهیدرات ها، پروتئین ها، چربی ها پوشش داده شوند. میکروکپسولاسیون عملیاتی فیزیکوشیمیایی یا مکانیکی برای محصور نمودن یک جز دریک پوشش و تولید ذراتی با اندازه بسیار کوچک است مهمترین خصوصیت میکروکپسول ها حفظ محتویات خود در برابر شرایط نامساعد محیط مانند دما، PH، اکسایش و قابلیت رهایش هوشمندانه آنها در نقطه هدف می باشد از این رو با استفاده از این فناوری می توان غذا و داروهایی تولید نمود که مواد پوشش داده شده بیواکتیو را در برابر شرایط نامساعد محافظت تا پس از مصرف نقش تغذیه ای و درمانی از خود بروز دهد. 

سا ختار کپسول شامل هسته يا قسمت داخلي، ماده سازنده، سوبسترا عامل فعال

مواد پوششي براي درون پوشينه سازي:

مواد بايد داراي خصوصيات رئولوژيكي مطلوب در غلظت هاي بالا و سهولت دستكاري طي فرآيند درون پوشينه كردن را داشته باشد. كه اين مواد شامل كربوهيدرات ها، ليپيد ها، پروتئين ها و به طور معمول مواد فيلمي حاصل از پليمرهاي طبيعي سنتتيك و نيمه سنتتيك مي باشند.

کپسول های خالی ژلاتینی به دو دسته کپسول سخت(hard gelatin)  و کپسول نرم(soft gel) تقسیم میشوند که در کپسول نرم ژلاتین به صورت تزریقی از دستگاه وارد میشود و داروی محتوی را در بر میگیرد .

نوعی دیگری از کپسول وجود دارد به اسم کپسول گیاهی (vegeterian capsule) یک محصول طبیعی هیدروکسی پروپیل متیل ساخته شده از سلولوز گیاهان که کاملا طبیعی میباشد.

اغلب ایجاد شکل کپسول برای یک داروی خوراکی دو دلیل می‌تواند داشته باشد یا ممکن است ماده موثره دارو برای بخشهای ابتدایی دستگاه گوارش (به خصوص معده) مضر باشد مانند داروی پیروکسیکام، یا برعکس آنزیمهای معده موجب کاهش تأثیر دارو می‌شود.

عموماً در مقایسه با قرصها ماده موثره بیشتری را می‌توان در کپسولها جای داد. بر حسب نوع ساخت، کپسولها به دو نوع سخت و نرم تقسیم می‌شوند. ژلاتین پوسته کپسول در آب سرد نامحلول است اما می‌تواند تا ده برابر وزن خود آب جذب کند. از این‌رو در مجاورت با مایعات دهان خیلی سریع نرم می‌شود و به همین دلیل بلع آنها آسانتر از قرصها می‌باشد. ژلاتین در دمای ۳۷۷ درجه سانتیگراد ذوب می‌شود از این رو پس از بلعیده شدن در معده ژلاتین ذوب شده و ماده  دارویی آن آزاد می‌شود. ژلاتین ذوب شده نیز هضم می‌شود.

کپسولها می‌توانند رطوبت محیط را به خود بگیرند لذا باید از قراردادن کپسولها در محیط مرطوب خودداری کرد زیرا علاوه بر تغییر شکل کپسول امکان ناپایدار شدن فراورده داخل کپسول نیز می‌باشد. همچنین در محیط خشک کپسول می‌تواند بسیار شکننده شود. کپسولها چنانچه در کنار هم قرار گیرند به یکدیگر می‌چسبند. حس نشدن بو و طعم دارو از مزایای کپسولها است. از کپسولهای سخت می‌توان به کپسول آموکسی‌سیلین و از کپسولهای نرم می‌توان به نیتروگلیسیرین و ویتامین A اشاره کرد.

مراحل تولید پوکه کپسول ژلاتینی:

ژلاتین معمولا به صورت پودر یا گرانول تولید میشود، رنگ آن زرد متمایل به قهوه ای و تقریبا بی بو و بدون مزه میباشد که از نظر فیزیکی تقریبا شفاف و شکننده میباشد.ژلاتین درآب گرم، گلیسرول و اسید استیک محلول ودر حلال های ارگانیک غیر محلول میباشد. ژلاتین در دمای حدود 30 تا 35 درجه حدود 5 تا 10 برابر وزن خود آب جذب میکند و به یک ژل آبکی تبدیل میشود. نقطه ژله ای شدن ژلاتین که از ماهی گرفته میشود پایین تر از نقطه ژله ای شدن ژلاتین تهیه از گاو و خوک میباشد. ژلاتین یک ماه آمفوتریک است بدین معنا که نه اسیدی است نه قلیایی. نقطه ایزوالکتریک ژلاتین بین 8/4 و4/9 میباشد. ژلاتینی که در فرایند اسیدی تولید شده نقطه ایزو الکتریک بالاتری از ژلاتینی دارد که در فرایند قلیایی تولید شده است.

البته نوعی ژلاتین از سر یشم ماهی تهیه میگردد که از نظر تکنولوژی تولید کمی متفاوت با ژلاتین معمولی میباشد. بطور کلی ژلاتین از سه مرحله عبور میکند:خالص سازی-تغلیظ و خشک کردن.

1. مراحل آماده سازی مواد اولیه:
در ابتدا مواد اولیه مورد نیاز که معمولا استخوان وضایعات پوست میباشند از چربی،خون و گوشت عاری میگردد. مواد مزاحم در پروسه تولید نظیر منیرال ها، چربی ها، آلبومین ها توسط روش های فیزیکی و شیمیایی جهت خالص سازی کلاژن از مواد اولیه حذف میگردد.
2. مرحله هضم اسیدی:
قبل استفاده از استخوان ابتدا برای مدت 5 تا 7 روز استخوان را در محلول HCI قرار می دهند تا نمک های معدنی از استخوان خارج شود سپس با آب ناخالصیهای آن گرفته می شود.
3. مرحله هضم قلیایی و استخراج ژلاتین:
در این مرحله استخوان آماده سازی شده، برای مدت 35 تا 70 روز در هیدروکسید کلسیم قرار میگیرند و هر هفته مخلوط اجزای غیر کلاژن برداشته میشود و ژلاتین آن جدا میشود.
4. مراحل شستشو:
ژلاتین بدست آمده را با آب شستشو میدهند به طوریکه هر یک کیلو ژلاتین را با حدود 50 تا 100 کیلو آب شستشو داده میشود و در نهایت ژلاتین بدست آمده را توسط آب داغ استخراج میکنند.
5. مرحله فیلتراسیون، تبادل یونی و خشک کردن، بسته بندی:
ژلاتین بدست آمده مایع، از داخل فیلتر های سلولزی عبور داده میشود سپس با بخارکردن آب، اضافه ژلاتین تا حدود 15 تا 45 درصد تلغیظ میشود و مجددا فیلتر شده تا سرد گردد و محصول استرلیزه شود بعد از آن به مدت 1 تا 3 ساعت محصول خشک میگردد و در اندازه های استاندارد آسیاب و بسته بندی میشود.

پوکه کپسول های گیاهی و حیوانی:
کپسول های گیاهی: کپسول های گیاهی، محصول مصنوعی هستند که از HPMC ، که همان پوسته گیاه مبتنی بر سلولز است، ساخته شده اند و نوع دیگر کپسول های گیاهی، Pullulan که تولید شده از نشاسته و قارچ هستند.

مزایای استفاده از کپسول گیاهی:
1. نسبت به کپسول های ژلاتینی(حیوانی)، که باعث حساسیت، آلرژی، خارش و کهیر میشوند، کپسول های گیاهی به هیچ عنوان حساسیتی برای شما بوجود نمی آورند.
2. کسانی که مشکل کبدی وکلیوی دارند به راحتی میتوانند از کپسول های گیاهی استفاده کنند.
3. کپسول های گیاهی با هیچ اثری از حیوانات غیر حلال، تهیه میشوند و نگرانی دیگر برای افراد وجود ندارد.
4. کپسول های گیاهی بدون هیچ مواد افزودنی شیمیایی و یا آثار ضد biotis است.
5. هدف شما، استفاده از محصول طبیعی است، که کپسول های گیاهی این اطمینان به شما میدهند.

ویژگی کپسول گیاهی:
1. کپسول های گیاهی گرانتر از کپسول های حیوانی است.
2. کپسول های گیاهی به مراتب نرم تر و عمر مفیدتری دارند.

کپسول های ژلاتینی(حیوانی): این کپسول ها معمولا از استخوان ها و کت اسب ها و گاوها تهیه میشوند. در مواردی محدود هم از ماهی ها برای ساخت این کپسول ها استفاده میشود. این کپسول ها برای افرادی که گیاه خوارن و افراد مذهبی، استفاده آن توصیه نمیشود. بعضی از این کپسول ها باعث حساسیت فرد میشود که فرد باید کپسول های گیاهی و یا کپسول های ساخته شده از ماهی را جایگزین قرار دهند.
کپسول های ژلاتینی به دو نوع سخت و نرم دسته بندی میشوند: که کپسول های ژلاتینی نرم به صورت تزریقی، از دستگاه، مواد وارد آنها میشود. اما کپسول های سخت دارای درپوش بوده و برای پر کردن درپوش را برداشته و مواد را داخل کپسول قرار میدهند. 

هدف از ساخت کپسول های گیاهی و حیوانی:
کپسول ها برای افراد بزرگسال که ممکن است دهان و گلوی خشکی داشته باشند، استفاده آنها بسیار راحت تر از قرص ها است و همچنین کپسول ها ساخته شده اند که بو و طعم بد مواد دارویی را پوشش دهند و بلعیدن آن راحت تر از قرص و شربت های مزه دار باشد.

سافت ژل ها (softgel):
یکی از انواع داروهای دهانی، که شبیه کپسول اند، سافت ژل ها هستند.
سافت ژل ها از پرکردن یک پوسته ژلاتینی با یک مایع ساخته میشوند.
پوسته سافت ژل ها ترکیبی از ژلاتین، آب، مات کننده و روان کننده مثل گلیسیرین یا سوربیتول است.

مزایای سافت ژل ها:
1. به راحتی در چند دقیقه، داخل معده حل و در دستگاه گوارش هضم میشوند؛ به گونه ای هم بلع آن راحت است هم به محض وارد شدن به بدن در اثر دمای بدن حل و مواد دارویی آن، رها میشوند.
2. به دلیل پایداری ژل ها، میتوان زمان تاثیر دارو در بدن را برنامه ریزی کرد، در واقع سافت ژل ها به وسیله داروسازان به گونه ای انتخاب میشوند که زمان حل شدن و ورود مواد درون آنها به معده و خون، به صورت دقیق محاسبه گردند.
3. برخلاف برخی از کپسول ها، سافت ژل ها محکم بوده و هیچگونه هوا وارد ماده درون آنها نمیشود. که این بسته بندی محکم مانع از اکسیده شدن دارو میشود و به دلیل انعطاف پذیر بودن سافت ژل ها، در زمان ضربه خوردن مواد داخل آن به بیرون ریخته نمیشوند.
4. به دلیل وجود بافت نرم آنها، به راحتی از گلو پایین میروند و فرد حتی مزه یا بوی محتوای کپسول را احساس نمی کند.
5. سافت ژل ها علاوه بر اینکه به دلیل طبیعی بودنشان هیچگونه ضرری برای بدن ندارند، بخاطر وجود پروتئین و آمینو اسیدها برای بدن مفید هستند؛ و تنها کسانی که به گوشت گاو حساسیت دارند ممکن است بر اثر مصرف این سافت ژل ها حساسیت نشان دهند، که همین اشخاص میتوانند با خالی کردن مواد داخل سافت ژل ها، درون آب و آب میوه آنها را مصرف کنند.
6. امروزه برای افراد گیاه خوار وکسانی که به فراورده های حیوانی آلرژی دارند، یک نوع ژل گیاهی به نام هیپروملوزHypromellose  تولید شده است تا برای مصرف سافت ژل ها مشکلی نداشته باشند.

انواع كپسول ها بسته به اندازه ي ذرات شامل:

ميكروكپسول: اندازه ذرات ميكروكپسوله بين 5000-0.2 ميكرومتر

ماكروكپسول: اندازه ذرات بزرگتر از 5000 ميكرومتر

نانو كپسول: اندازه ذرات كوچكتر از 0.2 ميكرومتر

درج نوشته روی کپسول:

امروزه شرکتهای داروسازی برای معرفی محصول و برند خود، بر روی کپسول های تولید شده ، نام کمپانی یا لگو خود را درج میکنند.
همچنین برای سایز و نوع کپسول هم درج نوشته کاربردی است.

منبع: بازرگانی بهساز عرشیان دارو