آشنایی با منافع درمانی کپسول نیتیزینون

نیتیزینون (Nitisinone) با نام تجاری اورفادین، دارویی است که جهت کند کردنِ اثرات سوء بیماری مادرزادی «تیروزینمی نوع یک» (در کنار محدودیت‌های تغذیه‌ای رایج) بکار می‌رود. از سال ۱۹۹۱ میلادی که این دارو بدین منظور مورد استفاده قرار گرفت، نیتریزینون جایگزین پیوند کبد به عنوان خطِ اولِ درمان شده‌است.

تیروزینمی نوع یک (نوع کبدی - کلیوی) نوعی ناهنجاری مادرزادی متابولیسم است. شکل حاد این بیماری در نوزاد یا شیرخوار دیده می شود و علائم آن شامل بوی ویژه مثل کلم پخته، استفراغ، کاهش گلوکز خون، بزرگی کبد، نارسایی شدید کبد، وضعیت هیپر اکستانسیون شدید سر و تنه، آسیب توبولی کلیه به صورت سندرم فانکونی، خونریزی، سپتی سمی و مرگ است.

علائم شکل مزمن این بیماری شامل هوش طبیعی، عقب ماندگی رشد، بزرگی کبد، سیروز، نرمی استخوان، هماتوم، آسیب توبولی کلیه، آسیب اعصاب محیطی به صورت درد و گزگز و مورمور، ضعف عضلانی که ممکن است به سمت فلج برود، علائم سیستمیک سیستم عصبی خودکار نظیر پرفشاری خون، بالا رفتن ضربان قلب و ایلئوس، پادرد، بزرگی طحال، واریس مری و خونریزی از آن، در نیمی از موارد بزرگ شدن کلیه‌ها، هیپرتروفی جزایر لوزالمعده که بدون علامت است، حملات عصبی ناشی از پورفیرینها و در برخی از بیماران تشنج یا رفتارهای خود تخریب می‌باشد.

نیتیزینون باعث کاهش علائم این بیماری شده و همچنین تاثیر این دارو برای درمان بیماری ادرار سیاه در دست بررسی است.

فارماکوکينتيک:

• کپسول و فرم خوراکي مايع آن در غلظت پلاسمايي و Cmax يکسان است.
• زمان رسيدن به پيک غلظت پلاسمايي در فرم کپسول 3 ساعت است.
• کليرانس: l/kg 0956/0 در روز
• نيمه عمر: 54 ساعت
• حلاليت دارو در آب: عملا نامحلول

مطالعات رسمي در ارتباط با جذب، توزيع، متابوليسم و حذف دارو هنوز انجام نشده است. تاثيرات غذا بر فارماکوکينتيک اين دارو هنوز مطالعه نشده است. مطالعات برون تني (invitro) با استفاده از ميکروزومهاي کبد انساني و ژنهاي مبين P450 نشان از محدود کردن آنزيم CYP3A4 داده‌اند.

مکانيسم اثر:

مهارکننده رقابتي 4-هيدروکسي فنيل پيروات دي اکسيژناز و آنزيمهايي مثل فوماريل استواستات هيدرولاز که در مسير کاتابوليکي تيروزين نقش دارند، مي باشد. با مهار صحيح تيروزين در بيماران HT-1 توسط نيتيزينون، از تجمع ميانجي‌هاي سمي همچون مالئيل استواستات و فوماريل استواستات جلوگيري به عمل مي‌آيد. چرا که در اين بيماران، اين ميانجي هاي کاتابوليکي به متابوليتهاي سمي همچون سوکيسنيل استون و سوکيسنيل استواستات تبديل مي شوند که مسئول سميت کبدي و کليوي مي‌باشند. سوکينسيل استون باعث مهار مسير سنتز پورفيرين مي شود که منجر به تجمع a- آمينولوولينات مي شود.

درمان با اين دارو فعاليت مناسب اريتروسيت PBG سنتاز و 5-ALA ادراري را به همراه دارد که باعث متابوليسم صحيح پورفيرين مي‌شود. اين امر منجر به کاهش دفع ادراري سوکسينيل استون، افزايش غلظت پلاسمايي تيروزين و افزايش دفع ادراري اسيدهاي فنولي مي‌شود.
(مطالعات کلينيکي موجود نشان دادند که در بيش از %90 بيماران در هفته اول درمان، سوکسينيل استون ادراري به ميزان نرمال رسيده چرا که در دوز مناسب از دارو، اين متابوليت در ادرار نبايد مشاهده شود.)

موارد مصرف: تيروزينمياي ارثي تيپ I

مقدار و نحوه مصرف:

•  mg/kg 1 دو بار در روز
• يک ساعت قبل از غذا و يا 2-3 ساعت پس از غذا مصرف شود.
• محتويات کپسول را قبل از مصرف در مقدار کمي آب به صورت سوسپانسيون درآورده و يا در يک فرمول طعم دار ريخته و سريع مصرف شود.
  نکته: حين درمان با نيتيزينون رژيم غذايي فاقد تيروزين و فنيل آلانين بايد رعايت شود.

موارد منع مصرف: هيچ منع مصرفي تا کنون گزارش نشده است.
موارد احتياط: در صورت حساسيت فرد به نيتيزينون و يا مواد جانبي ديگر
مصرف در بارداري:  C
مصرف در شيردهي:
مطالعات حيواني نشان از ترشح دارو به شير بوده اند. به همين دليل پيشنهاد مي شود در دوران شيردهي با توجه به صلاحديد پزشک شيردهي قطع شود و يا درمان انجام نگيرد.

عوارض جانبي:
علائم چشمي (التهاب ملتحمه، کدورت قرنيه، التهاب قرنيه، حساسيت به نور، دردهاي چشمي)، کاهش تعداد پلاکت و wbc، گرانولوسيتوپني

تداخلات دارويي:
هنوز مطالعات باليني کافي در اين زمينه انجام نشده است.

شرايط نگهداري: 
در محدوده دمايي 8-2 درجه سانتي گراد نگهداري شود.
دور از دسترس کودکان قرار داده شود.

بسته بندي: 
کپسولهاي خوراکي 2و 5 و10 ميلي گرمي در بسته هاي 60 عددي.

توضيحات: 

• انجام تست هاي بينايي (Slit-lamp) قبل از شروع درمان
• بررسي عملکرد کبدي و اندازه گيري پلاکت و   WBCهر 6 ماه حين درمان
• رژيم غذايي مناسب و فاقد تيروزين و فنيل آلانين حين درمان
• گزارش سريع به پزشک در صورت بروز عوارض چشمي، راش، زردي يا خونريزي بيش از حد.

منبع: داروسازی اسوه