کپسیتابین (Capecitabine)

Capecitabine  یک پیش دارو است که به فلورواوراسیل در بافت های بدن تبدیل می شود. به صورت خوراکی در درمان سرطان کولورکتال متاستاتیک و سرطان پستان متاستاتیک و موضعی پیشرفته تجویز می شود. دوز روزانه توصیه شده g/m2 5/2 در دو دوز تقسیم شده و حدود 12 ساعت دور از غذا می باشد که به مدت 2 هفته تجویز می گردد و سپس با یک هفته استراحت دنبال می شود و با توجه به بروز مسمومیت دوزهای تجویزی باید اصلاح شوند. در بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی دوز تجویزی دارو باید کاسته شود. تجویز این دارو در دیگر بدخیمی ها در حال بررسی است.

نام تجاری:  Xeloda

نوع دارو: کپسیتابین یک داروی ضد سرطان (“ضدسرطان” و یا “سیتوتوکسیک“) و داروی شیمی درمانی است. کپسیتابین به عنوان یک “antimetabolite.” طبقه بندی میشود.

کاربردهای کپسیتابین:

• متاستاتیک روده بزرگ یا سرطان رکتوم
• متاستاتیک سرطان پستان

توجه داشته باشید: یک دارو برای استفاده خاص تایید شده است، ممکن است پزشک از داروی مشابه برای مشکلات دیگری که ممکن است برای آنها نیز مفید باشند نیزاستفاده کند.

چگونه کپسیتابین تجویز میشود:

• به عنوان قرص از طریق دهان مصرف شود.
• بعد از غذا (در عرض ۳۰ دقیقه بعد از یک وعده غذایی) همراه با آب مصرف شود. (معمولا در یک دوز ۱۲ ساعته مصرف میشود)
• قرص ها در ۲ اندازه هستند، ۱۵۰mg  و 500mg
• قرص را نشکنید، نجوید و یا در آب حل نکنید.

مقدار کپسیتابین که شما دریافت خواهید کرد بستگی به عوامل بسیاری، از جمله قد و وزن، سلامت عمومی و یا دیگر فاکتورهای سلامت، و نوع سرطان شما دارد. دکتر شما دوز و برنامه شما را تعیین می کند.

عوارض جانبی کپسیتابین:

موارد مهمی را در مورد عوارض جانبی کپسیتابین به یاد داشته باشید:

• اکثر مردم همه عوارض جانبی کپسیتابین ذکر شده را تجربه نمی کنند.
• عوارض جانبی کپسیتابین اغلب از نظر شروع و طول مدت آنها قابل پیش بینی میباشند.
• عوارض جانبی کپسیتابین تقریبا همیشه برگشت پذیر هستند و پس از درمان کامل از بین خواهند رفت.
• گزینه های بسیاری برای کمک در به حداقل رساندن و یا جلوگیری از عوارض جانبی کپسیتابین وجود دارد.
• هیچ ارتباطی بین ایجا و یا شدت اثرات جانبی کپسیتابین و اثربخشی کپسیتابین وجود ندارد.

عوارض جانبی کپسیتابین و شدت آن متفاوت است و به مقدار کپسیتابین تجویز شده است بستگی دارد.( به عبارت دیگر، دوز بالای کپسیتابین ممکن است عوارض جانبی شدیدتر تولید کند)

عوارض جانبی مشترک (در بیشتر از ۳۰٪ رخ میدهد) برای بیمارانی که کپسیتابین دریافت میکنند:

• کاهش تعداد سلول های قرمز خون (کم خونی)

ندیر: یعنی کمترین میزان ، منظور از ندیر نقطه زمان بین چرخه شیمی درمانی است که در آن شما تجربه کاهش تعداد سلول های خون را خواهید داشت.

• خستگی
• اسهال
• سندرم دست و پا  erythrodysesthesia)کف دست یا کف پا) بثورات جلدی، تورم، قرمزی، درد و / یا لایه برداری از پوست کف دست و کف پا. معمولا بصورت خفیف ، در ۲ هفته اول پس از شروع درمان آغاز میشود. ممکن است کاهش دوز دارو نیاز باشد.
• تهوع و استفراغ
• آماس پوستی
• افزایش آنزیم های کبدی (افزایش سطح بیلی روبین)

این عوارض جانبی کمتر شایع هستند، به این معنی که در ۱۰-۲۹ درصد از بیمارانی که کپسیتابین دریافت میکنند رخ می دهد:

• کاهش اشتها
• درد شکم
• کاهش تعداد گلبولهای سفید خون. (این مورد می تواند شما را در معرض خطر عفونت قرار دهد)
• کاهش تعداد پلاکتها. (این مورد می تواند شما را در معرض خطر خونریزی قرار دهد)
• زخم های دهان
• بی حسی یا سوزش دست و پا
• تورم پا و مچ پا
• تب
• یبوست
• سوزش چشم (التهاب چشم ، التهاب پلک، قرمزی چشم)
• تنگی نفس
• سردرد
• درد قفسه سینه، درد پشت، درد عضله، درد مفصل، درد استخوان
• سرگیجه
• بی خوابی (به بخش اختلالات خواب نگاه کنید)
• کم شدن آب بدن
• سرفه
• لخته شدن خون. (لخته شدن خون به ندرت می تواند به آمبولی ریوی یا سکته مغزی منجر شود – شرایط بالقوه تهدید زندگی)
• خواب آلودگی بیش از حد، گیجی، بسیار نادر تشنج
• از دست دادن تعادل
• تغییرات ناخن، تیره شدن پوست
• تغییرات طعم و مزه

همه عوارض جانبی کپسیتابین در بالا ذکر شده است، برخی از عوارض جانبی که خیلی نادر هستند (در کمتر از ۱۰٪ از بیماران رخ میدهد) در اینجا ذکر نشده است. با این حال، شما همیشه باید به پزشک خود وجود هر گونه علائم غیر معمول را اطلاع دهید.

با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود بلافاصله، روز یا شب، در صورت وجود هر یک از علائم زیر  تماس بگیرید:

• تب ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی گراد) و یا بالاتر، لرز (نشانه های احتمالی عفونت)

علائم زیر به توجه پزشکی  نیاز دارد، اما اضطراری نیست. با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود ظرف ۲۴ ساعت در صورت وجود هر یک از علایم زیر تماس بگیرید:

• تهوع (تداخل با توانایی در خوردن غذا و عدم تسکین با داروی تجویزشده)
• استفراغ (استفراغ بیش از ۴-۵ بار در یک دوره ۲۴ ساعته)
• اسهال (۴-۶ بار در یک دوره ۲۴ ساعته)
• خونریزی غیر معمول و یا کبودی
• سیاه یا قیری شدن مدفوع، ویاخون در مدفوع یا ادرار
• یبوست
• خستگی شدید (قادر به امر مراقبت از خود نباشد)
• زخم دهان (قرمزی دردناک، تورم یا زخم)
• تورم، قرمزی و / یا درد در یک پا و یا دست
• زردی پوست یا چشم
• سوزن سوزن شدن و یا سوزش، قرمزی و تورم کف دست یا کف پا.
• سردرگمی، از دست دادن تعادل، خواب آلودگی بیش از حد

همیشه به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در صورت وجود هر گونه علائم غیر معمول اطلاع دهید.

هشدارهایی برای کپسیتابین:

• قبل از شروع درمان کپسیتابین، با دکتر خود در مورد داروهای دیگری که مصرف می کنید صحبت نمایید (از جمله داروی نسخه دار، بدون نسخه، ویتامین ها، داروهای گیاهی، و غیره). آسپیرین، و محصولات حاوی آسپیرین مصرف نکنید مگر اینکه دکتر شما به طور خاص این اجازه را داده باشد.
• اجتناب از استفاده کردن آنتی اسیدها درطول  ۲ ساعت پس از مصرف کپسیتابین.
• اگر شما داروی وارفارین (Coumadin) را به عنوان رقیق کننده خون مصرف میکنید، ممکن است تنظیمات دوز دارو بر اساس شرایط خون انجام شود.
• اگر حساسیت شدید (آلرژی) به فلوروراسیل داشته باشید ممکن است کپسیتابین توصیه شود.
• هیچ نوع ایمن سازی یا واکسیناسیون را بدون تایید دکتر خود در حالی که کپسیتابین مصرف میکنید انجام ندهید.
• به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود درصورت باردار بودن و یا احتمال اینکه  قبل از شروع این درمان بارداربوده باشید را اطلاع رسانی کنید. بارداری در رده بندی D (کپسیتابین ممکن است برای زنان باردار و یا جنین خطرناک باشد)
• برای هر دو مردان و زنان: در حالی که کپسیتابین مصرف میکنید، تصور داشتن کودک را (بارداری) نداشته باشید. روش های جلوگیری از بارداری، مانند کاندوم، توصیه می شود. با دکتر خود در مورد باردار شدن با خیال آسوده و یا تصور داشتن یک کودک پس از درمان بحث و گفتگو نمایید.
• کودک خود را با شیر مادر در زمان مصرف این دارو تغذیه نکنید.

نکات مراقبت از خود هنگام مصرف کپسیتابین:

• دو تا سه لیتر از هر نوع مایع در هر ۲۴ ساعت بنوشید، مگر اینکه دستوری غیر از این دریافت کرده باشید.
• ممکن است شما در خطر ابتلا به عفونت باشید بنابراین سعی کنید برای جلوگیری از افراد مبتلا به سرماخوردگی دوری کنید، و تب و یا هر نشانه دیگری از عفونت را فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
• دست های خود را اغلب بشویید.
• برای کمک به درمان / جلوگیری از زخم دهان، استفاده از مسواک نرم، و شستشو سه بار در روز با ۱/۲ قاشق چای خوری جوش شیرین و / یا ۱/۲ قاشق چای خوری نمک مخلوط با ۸ اونس آب توصیه میشود.
• استفاده از تیغ  برقی و مسواک نرم برای به حداقل رساندن خونریزی.
• اجتناب از ورزش و یا فعالیت هایی که می تواند باعث جراحت شود.
• برای کاهش تهوع، از داروهای ضد تهوع که توسط دکتر شما تجویز شده است، استفاده نمایید و وعده های غذایی کوچک و مکرر داشته باشید.
• پیشگیری از سندرم دست و پا. اصلاح فعالیت های عادی روزمره زندگی برای کاهش اصطکاک و در معرض گرما قرار گرفتن دست و پا، در طول درمان با کپسیتابین تا آنجا که امکان دارد. (برای اطلاعات بیشتر به بخش – عوامل عوارض جانبی: سندرم پا و دست نگاه کنید)
• با استفاده از نرم کننده هایی مانند  Aveeno، کرم های غدد شیری، Lubriderm  یا Bag Balm کف دست و کف پا را مرطوب نگه دارید.
• طبق پرهیز غذایی و داروهای ضد اسهال که توسط مراقب های بهداشتی تجویز می شوند، عمل کنید.
• غذاهایی که ممکن است به کاهش اسهال کمک کنند بخورید (به بخش مدیریت عوارض جانبی – اسهال نگاه کنید)
• از قرار گرفتن در معرض نور خورشید اجتناب کنید. از کرم ضد آفتاب با SPF 15 (یا بالاتر) استفاده کنید و لباس های محافظ بپوشید.
• ممکن است احساس خواب آلودگی یا سرگیجه داشته باشید. از رانندگی و یا انجام دادن کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند اجتناب کنید تا پاسخ بدن شما به دارو شناخته شود.
• به طور کلی، نوشیدن مشروبات الکلی باید به حداقل برسد و یا به طور کامل اجتناب شود. در این مورد با دکتر خود صحبت کنید.
• به مقدار کافی استراحت کنید.
• حفظ تغذیه خوب.

نظارت و تست هنگام مصرف کپسیتابین:

شما به طور منظم توسط پزشک خود در حالی که کپسیتابین مصرف میکنید چک خواهید شد و این چک برای نظارت بر عوارض جانبی دارو و بررسی پاسخ بدن شما به درمان خواهد بود. تست دوره ای خون برای نظارت بر شمارش کامل تعدا گلبول های خون (CBC)  انجام میشود و همچنین بررسی عملکرد سایر ارگان ها (مانند کلیه ها و کبد) نیز توسط دکتر شما دستور داده خواهد شد.

چگونه نسخه کپسیتابین کار میکند:

تومورهای سرطانی توسط تقسیم سلولی، که دیگر کنترل آن در بافت طبیعی نیست مشخص می شود. سلول های “عادی” زمانی که با سلول مشابه تماس پیدا کنند دیگر تقسیم نمیشوند، که این مکانیسم به عنوان بازدارنده (مهار تماس ) شناخته شده است. سلولهای سرطانی این توانایی را از دست می دهند. سلول های سرطانی دیگر کنترل عادی و توازن را در جایی که محدودیت تقسیم سلولی هست ندارند. فرایند تقسیم سلولی، در سلول های طبیعی یا سرطانی از طریق چرخه سلولی است .چرخه سلولی از فاز خوابیده به فاز روینده فعال، و سپس به میتوز (تقسیم) میرود.

توانایی شیمی درمانی برای کشتن سلول های سرطانی بستگی به توانایی خود مبنی بر توقف تقسیم سلولی دارد. معمولا، داروها توسط آسیب رساندن به RNA یا DNA عمل میکنند که می گوید سلول چگونه هنگام تقسیم خودش را کپی کند. اگر سلولها قادر به تقسیم نباشند، آنها می میرند.در تسریع تقسیم سلول ها ، بیشتر احتمال دارد که شیمی درمانی سلولهای تومور را از بین ببرد. آنها همچنین خودکشی سلولی (مرگ برنامه ریزی شده یا آپوپتوز) را القا میکنند.

داروهای شیمی درمانی که برسلول های درحال تقسیم اثر میگذارد چرخه خاص سلول نامیده می شود. داروهای شیمی درمانی که بر سلول های در حال استراحت اثر میگذارد چرخه غیر اختصاصی سلول نامیده می شود.برنامه ریزی شیمی درمانی بر اساس نوع سلول، میزانی که آنها تقسیم میشوند، و زمانی که در آن دارو به احتمال زیاد موثر بوده است، میباشد. به همین دلیل است که شیمی درمانی معمولا در چرخه ( دوره ) داده شده است.

شیمی درمانی بیشتر در کشتن سلول هایی که به سرعت در حال تقسیم شدن هستند موثر است. متاسفانه، شیمی درمانی تفاوت بین سلول های سرطانی و سلول های طبیعی را نمی داند. سلول های “عادی” دوباره رشد خواهند کرد و سالم میشوند، اما در طول این مدت، عوارض جانبی رخ می دهد. سلول های “عادی” که معمولا با شیمی درمانی تحت تاثیر قرار میگیرند سلول های خون، سلول ها ی دهان، معده و روده، و فولیکول های مو هستند، در نتیجه کاهش تعداد سلول های خون، زخم دهان، حالت تهوع، اسهال، و / یا ریزش مو اتفاق می افتد. داروهای مختلف ممکن است قسمت های مختلف بدن را تحت تاثیر قراردهد.

کپسیتابین متعلق به رده ایی از شیمی درمانی به نام Antimetabolites است. Antimetabolites بسیار شبیه به مواد طبیعی در داخل سلول می باشد. هنگامی که سلول های این مواد با متابولیسم سلولی ترکیب میشوند، دیگر قادر به تقسیم نمی باشند. Antimetabolites چرخه سلول خاص هستند. آنها به سلول در مراحل بسیار خاص از چرخه حمله میکنند. Antimetabolites مطابق با ماهیت تداخلی شان طبقه بندی میشوند.

منبع: http://www.drmahmoodsamei.com/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7/capecitabine/