داروهای ضد سرطان

رشد غیر قابل کنترل با از دست دادن قدرت تمایز یابی ومعمولا همراه با متاستاز را سرطان گویند. 

سرطان در اثر عوامل مختلفی ایجاد می گردد که از جمله آن ها می توان به:

• سن و جنس
• ژنتیک
• ویروس ها
• عوامل محیطی

اشاره کرد که مهم ترین عامل در بین موارد بالا عوامل سرطان زای محیطی و به خصوص مواد سرطان زای شیمیایی نظیر دخانیات می باشد.

شیمی درمانی جهت معالجه موثر سرطان الزامی است. اما این معالجه بیش تر به درمان تسکینی منجر می شود تا درمان بهبودی.

اخیراً چندین عامل بیولوژیک نوترکیب که جهت درمان سرطان موثر می باشند نظیر اینترفرون ها شناسایی شده اند.

داروهای ایده آل ضد سرطان باید بدون آسیب رساندن به بافت های طبیعی بدن بتوانند سلول های سرطانی را از میان بردارند.

داروهای ضد سرطان شامل گروه های درمانی زیر می گردند:

1- عوامل آلکیله کننده:

عوامل آلکیله کننده عواملی هستند که یک گروه آلکیل را به مولکول DNA پیوند میدهند و با این روش مانع همانندسازی DNA میشوند. از این عوامل بیشتر در شیمی درمانی نئوپلاسمهای مختلف استفاده میشود مانند ملفالان ، سیکلوفسفامید و کلرامبوسیل. البته در برخی موارد مانند گاز خردل کاربرد سمی نیز دارند.

2- آنتی استروژن ها:

آنتی استروژن‌ها به گروهی از دارو‌ها گفته میشوند که یا باعث کاهش تولید تولید و یا کاهش اثر استروژن در بدن میشوند. برخی از رایج ترین این داروها عبارتند از:

• لتروزول: در درمان سرطان سینه در بانوان کاربرد دارد. همچنین به عنوان یک محرک در خانم های نابارور نیز استفاده می گردد.
• تاموکسيفن: در درمان سرطان سينه درآقايان و بانوان پيش و پس از سن يائسگی کاربرد دارد. اين دارو به عنوان آنتاگونيست گيرنده های استروژنی در بافت پستانی بانوان عمل می کند.
• رالوکسيفن: در درمان سرطان سينه بانوان و به خصوص سرطان رحم کاربرد دارد. همچنين به عنوان يک عامل پيشگيری کننده از پوکی استخوان نيز مورد استفاده قرار می گيرد. اين دارو به عنوان آنتاگونيست گيرنده های استروژنی عمل می کند.

3- آگونیست های گنادوتروپین

از غده هیپوتالاموس هورمونی به نام گنادوتروپین به صورت ضربان دار (متناوب) ترشح می شود که بر روی هیپوفیز اثر گذاشته و باعث ترشح LH و FSH می گردد که این گنادوتروپین ها باعث ترشح آندروژن ها (استروژن و تستوسترون) می گردد.

داروهای این خانواده موجب تحریک مداوم هیپوفیز و مهار ترشح LH و FSH می شود. عدم ترشح این دو هورمون موجب مهار ترشح هورمون های جنسی مانند تستوسترون و استروژن از غدد جنسی می شود در نتیجه از پیشروی سرطان های پروستات، رحم و سینه جلوگیری می کنند.

برخی از داروهایی که به عنوان آگونيست گيرنده گنادوتروپين (GnRH agonist) عمل می کند عبارتند از: بوزرلين ، تريپتورلين

4- آنتی آندروژن ها

کاربرد اصلی آن درمان سرطان پروستات مردان است که همراه با آنالوگ های GnRH مصرف می شود ولی برای آکنه و ریزش موی مردان که علت آندروژنی دارد از این داروها استفاده می شود.

آنتی بیوتیک های شیمی درمانی: این آنتی بیوتیک ها بین بازهای DNA واسطه می شود و اعمال طبیعی را مختل می کند.

5- آلکالوئیدهای گیاهی (تاگزان ها، آلکالوئیدهای وینکا، پودوفیلوتوکسین ها): این دسته با مهار عملکرد میکروتوبول ها باعث مهار تقسیم سلولی می گردند. این دسته از گیاهان مشتق شده اند.

• پاکلی تاکسل : در درمان سرطان سينه و تخمدان کاربرد دارد. اين دارو نيمه سنتتيک است
• اتوپوزايد : در درمان سرطان ريه و تخمدان کاربرد دارد. اين دارو نيمه سنتتيک است
• وين بلاستين:  در درمان لنفوم هوچکين و سرطان بيضه و ريه و سينه کاربرد دارد.
• متابوليسم آن كبدي است و دفع آن عمدتا از طريق صفرا و به ميزان كم كليوي است
• وين کريستين:  در درمان لنفوم هوچکين و سرطان بيضه و ريه و سينه کاربرد دارد.

6- آنتی متابولیت ها

آنتی متابولیت ها، رشته های سنترپورین و پریمیدین را متوقف می کند، از تشکیل DNA جلوگیری می کند در نتیجه مانع تقسیم سلولی می شود.

• کاپسيتابين:  در درمان سرطان سينه و کولون کاربرد دارد.اين دارو به عنوان يک پيش دارو است که در بافت های بدن به فلورواوراسيل تبديل می گردد.
• سیتارابین: اين دارو در درمان لنفوم و لوسمی کاربرد دارد.

7- مهارکننده های تیروزین کیناز

این دسته، تعداد زیادی از پروتئین ها به نام آنزیم های تیروزین کیناز که در انتقال پیام ها نقش دارند را هدف قرار می دهد. این آنزیم ها در بعضی از سرطان ها بیش از حد فعال هستند و باعث رشد غیرقابل کنترل سلول ها می شوند. این داروها به صورت ریز مولکول هستند، یعنی می توانند از غشاء عبور کنند و به اهدافی که درون سلول قرار دارد برسند.

• ایماتینیب: جهت سرطان گوارش و لوسمی کاربرد دارد.

8- تعدیل کننده سیستم ایمنی

• گلاتیرامر: جهت بیماری MS کاربرد دارد.

9- آنتی بادی های مونوکلونال:

• ریتوکسی مب: جهت بيماری لنفوم بدخيم غيرهوچکين کاربرد دارد.
• تراستوزومب: جهت درمان سرطان سینه کاربرد دارد.
• بواسیزومب: از اين دارو به صورت تزريق داخل وريدی استفاده می شود ولی امروزه جهت درمان ادم ماکول ناشي از انسداد وريدي شبکيه نيز استفاده میگردد.

در ادامه به معرفی 4 داروی ضد سرطان که در کشور تولید می شوند می پردازیم:

مایلودک  «Mylodeq»از دسته داروهای ایمیونومدیولیتور«Immunomodulator » و یک تنظیم کننده ی سیستم ایمنی است. این دارو در درمان انواع سرطان های خون از جمله تومورهای بدخیم مانند مالتیپل میلوما، لنفوم سلول های منتل و در مبتالیان به بیماری سندرم میلو دیس پالستیک تجویز میگردد. از مزیتهای مهم این دارو میتوان به خوراکی بودن آن اشاره کرد که سهولت مصرف و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتال به این نوع بدخیمی ها را در بردارد. برند اصلی این دارو با نام تجاری « Revlimid » «رولیمید» ساخت کشور امریکا میباشد. مایلودک برای اولین بار به صورت چهار دوز کامل 25 و 15و 10 و 5 میلی گرم در ایران و به صورت کپسول خوراکی موجود بوده و در بسته بندیهای 20 عددی در دسترس بیماران است.

داروی رگورافنیب یک داروی مهم در روند درمانی بیماران سرطان روده، معده و کبد است که تا کنون تنها در کشور آلمان تولید شده است. این دارو جزء داروهای بسیار گران قیمت است که یک بسته 28 عددی آن در بازار جهانی به قیمت 5870 دلار (نزدیک به 82 میلیون تومان با احتساب دلار آزاد) به فروش می رسد. در حالی که نسخه ایرانی این دارو، با کیفیتی مشابه و یا حتی بهتر از داروی آلمانی، تنها به قیمت 5 درصد نمونه خارجی قابل فروش است. این دارو، اولین بار در سال 2012 به بازار عرضه شده است و محققان ایرانی توانسته اند پس از 7 سال، به تکنولوژی پیچیده تولید این دارو دست پیدا کنند.

سورافنیب نیز در درمان سرطان پیشرفته کبد، کلیه و تیرویید کاربرد دارد و تا کنون تنها در دو کشور آلمان و آمریکا به قیمت 4880 دلار (نزدیک به 68 میلیون تومان با احتساب دلار آزاد) تولید می شده است. نمونه با کیفیت این داروی مهم نیز از این پس با قیمتی کمتر از یک دهم قیمت جهانی، در بازار ایران قابل دسترس خواهد بود. دو داروی فوق در دسته داروهای ضد نئوپلاسم، مهارکننده تیروزین کیناز و مهارکننده فاکتور رشد اندوتلیال عروقی جای می گیرند.

داروی ضد دیابت آمپاگلیفلوزین، نخستین داروی ضد دیابت در جهان است که نرخ مرگ و میر بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 را کاهش می دهد. این دارو پیش تر تنها در انحصار آلمان و آمریکا بوده که از این پس، ایران نیز به عنوان سومین تولید کننده این دارو در جهان شناخته می شود. داروی ضد دیابت داپاگلیفلوزین نیز، یک داروی درمان دیابت شیرین نوع 2 است که ایران بعد از انگلستان، موفق به تولید آن شده است. قیمت این دو دارو در بازار داخلی، تنها کمتر از 2 درصد نمونه خارجی آن خواهد بود. این داروها در گروه داروهای مهار کننده ناقل سدیم-گلوکز نوع 2 دسته بندی می شوند. گفتنی است، دو داروی فوق در سال 2014 به بازار ارائه شده اند و ایران با فاصله تنها 5 سال موفق به تولید این داروهای پر کاربرد شده است.

منبع: 

https://zist-fan.ir/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B6%D8%AF%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B6%D8%AF-%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA/